Ngân hàng Nhà nước (NHNN) tỉnh Đắk Lắk vừa công bố kết luận thanh tra đối với Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam () chi nhánh Đắk Lắk, chỉ ra hàng loạt vi phạm liên quan đến hoạt động cấp tín dụng. Cơ quan thanh tra đánh giá Eximbank Đắk Lắk đã không tuân thủ đầy đủ quy định của NHNN về việc cho vay để tất toán trước hạn khoản vay tại tổ chức tín dụng khác, đồng thời có nhiều sai phạm trong quy trình thẩm định, phê duyệt và quản lý tín dụng. Những sai sót này không chỉ vi phạm quy định nội bộ mà còn tiềm ẩn rủi ro lớn cho ngân hàng.
Theo kết quả thanh tra, Eximbank Đắk Lắk đã cấp tín dụng cho 33 khách hàng nhằm mục đích tất toán trước hạn khoản vay tại Công ty Tài chính cổ phần Điện lực (EVN Finance). Việc này vi phạm quy định của NHNN về việc cho vay để trả nợ trước hạn khoản vay tại tổ chức tín dụng khác, làm gia tăng rủi ro cho hệ thống ngân hàng.
Cụ thể, trong số 33 khách hàng, có 27 khách hàng đã ký hợp đồng tín dụng với Eximbank Đắk Lắk vào ngày 27/6/2024, với thời hạn cho vay kéo dài đến năm 2032. Tuy nhiên, các khoản vay gốc tại EVN Finance chỉ có thời hạn đến năm 2027. Việc gia hạn cho vay vượt quá thời gian còn lại của khoản vay ban đầu đã vi phạm quy định về thời hạn cho vay tại Điểm b, Khoản 6, Điều 8 của Thông tư 39/2016/TT-NHNN và các văn bản sửa đổi bổ sung. Điều này không chỉ làm sai lệch mục đích cấp tín dụng mà còn tạo ra sự mất cân đối trong quản lý rủi ro của ngân hàng.
Ngoài vi phạm về thời hạn cho vay, Eximbank Đắk Lắk còn để xảy ra nhiều sai sót trong quá trình thẩm định tín dụng. Cơ quan thanh tra kết luận ngân hàng này đã không tuân thủ đầy đủ quy định nội bộ và NHNN trong việc xét duyệt hồ sơ vay vốn.
Trước hết, Eximbank Đắk Lắk đã không thực hiện thẩm định kỹ lưỡng điều kiện vay vốn đối với từng khách hàng trước khi trình cấp có thẩm quyền phê duyệt. Điều này dẫn đến việc có 29 khách hàng không đáp ứng đủ tiêu chí “hoạt động kinh doanh có lãi và không lỗ lũy kế trong hai năm gần nhất” vẫn được cấp tín dụng. Vi phạm này đi ngược lại quy định nội bộ của Eximbank tại Quyết định 10989/2022/EIB/QĐ-TGĐ ngày 30/12/2022 về nghiệp vụ cho vay tái tài trợ dành cho khách hàng doanh nghiệp.
Không chỉ vậy, ngân hàng còn xác định giá trị tài sản bảo đảm không đúng quy định. Các khoản vay được đảm bảo bằng hệ thống máy móc, thiết bị sản xuất điện đã đưa vào sử dụng bốn năm, thuộc nhóm tài sản có tính thanh khoản thấp. Tuy nhiên, Eximbank Đắk Lắk vẫn định giá các tài sản này cao hơn so với tỷ lệ chuẩn quy định tại Quyết định số 73/2024/EIB/QĐ-HĐQT ngày 13/3/2024 của Hội đồng Quản trị Eximbank. Điều này khiến giá trị khoản vay cao hơn so với giá trị tài sản cố định thực tế còn lại, làm tăng rủi ro nếu phải xử lý tài sản bảo đảm.
Ngoài ra, quy trình phê duyệt tín dụng tại Eximbank Đắk Lắk cũng bị đánh giá là thiếu chặt chẽ, không đảm bảo tính minh bạch. Hội đồng tín dụng cấp cao của Eximbank đã phê duyệt các khoản vay dựa trên đề xuất thẩm định của chi nhánh mà chưa đảm bảo đầy đủ các quy định của NHNN và nội bộ ngân hàng. Đáng chú ý, 2/3 cá nhân trong Hội đồng tín dụng cấp cao có liên quan đến các khoản vay vi phạm, làm dấy lên nghi vấn về tính khách quan trong việc ra quyết định.
Rủi ro lớn từ việc tái tài trợ khoản vay điện mặt trời
Một trong những vấn đề nghiêm trọng nhất được chỉ ra trong kết luận thanh tra là việc Eximbank Đắk Lắk tái tài trợ 27 khoản vay của khách hàng tại EVN Finance. Các khoản vay này trước đó đã được tái tài trợ tại BIDV Sơn Tây và Ngân hàng TMCP Nam Á với thời hạn cho vay đến năm 2027. Tuy nhiên, Eximbank Đắk Lắk không chỉ tiếp tục tái tài trợ mà còn cấp thêm 135 tỷ đồng cho các khách hàng này, tương đương 5 tỷ đồng mỗi khách hàng, kéo dài thời hạn vay đến năm 2032.
Theo đánh giá của cơ quan thanh tra, việc này tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là rủi ro về dòng tiền. Các dự án điện mặt trời liên quan đã vận hành hơn 3,5 năm, tương đương với 50% thời gian hoàn vốn theo phương án vay ban đầu tại BIDV Sơn Tây và Nam Á. Giá trị tài sản cố định của các dự án này cũng đã được EVN Finance cho vay bổ sung trước đó. Do đó, khoản vay của Eximbank Đắk Lắk gần như tương đương với giá trị còn lại của dự án, trong khi vốn tự có của khách hàng trong đầu tư hệ thống điện mặt trời là không đáng kể. Điều này khiến rủi ro thu hồi vốn của dự án chủ yếu thuộc về Eximbank Đắk Lắk.
Ngoài ra, các rủi ro vận hành cũng được nhấn mạnh, bao gồm nguy cơ cháy nổ do chập điện, sét đánh, cũng như việc khách hàng vi phạm thỏa thuận chuyển doanh thu qua tài khoản thanh toán tại Eximbank Đắk Lắk. Một số khách hàng đã tự ý ký phụ lục thay đổi tài khoản nhận thanh toán với Công ty Điện lực, làm giảm khả năng kiểm soát nguồn thu.
Trong trường hợp phải xử lý tài sản bảo đảm, nguy cơ không thu hồi đủ nợ cũng rất cao do Eximbank Đắk Lắk đã xác định mức cho vay vượt quá giá trị thực tế của tài sản. Từ những sai phạm được chỉ ra, Cơ quan Thanh tra, giám sát NHNN tỉnh Đắk Lắk yêu cầu Giám đốc Eximbank Đắk Lắk nghiêm túc kiểm điểm, chấn chỉnh hoạt động thẩm định tín dụng và thực hiện các biện pháp khắc phục nhằm hạn chế rủi ro. Đồng thời, ngân hàng phải tuân thủ nghiêm quyết định xử phạt vi phạm hành chính (nếu có) liên quan đến nội dung thanh tra.
Bên cạnh đó, NHNN cũng kiến nghị Hội đồng Quản trị Eximbank xem xét xử lý trách nhiệm tập thể, cá nhân có liên quan theo quy định nội bộ. Việc xử lý nghiêm minh các sai phạm này được cho là cần thiết nhằm đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động cấp tín dụng, tránh rủi ro hệ thống và bảo vệ an toàn tài chính của ngân hàng.
Xem chi tiết Kết luận thanh tra
